Weerstation Den-Bosch

Droogte in Nederland

Nader Verklaard

Droogte in Nederland

25 mei 2011 - Langdurige periodes met weinig neerslag komen in ons land niet vaak voor. Door de vele meren en de gestage aanvoer van water voornamelijk van de Rijn, leidt droogte hier zelden tot ernstige gevolgen. Periodes met droogte laten zich moeilijk vergelijken omdat het verloop van de neerslag, van jaar tot jaar verschilt. Bij zonnig weer met wind en hoge temperaturen kan er veel vocht verdampen, waardoor het actuele watertekort snel toeneemt. Ook de geschiedenis is van belang: als het ook eerder in het jaar droog was, loopt het tekort op. In de landbouw wordt dat aangevuld door kunstmatige beregening, wat gevolgen heeft voor de beschikbaarheid van water.

Verdamping gebeurt via planten die met hun wortels water onttrekken aan de bodem en vocht afgeven vanaf hun bladeren (foto: Jannes Wiersema).

Het KNMI brengt de droogtesituatie in ons land in kaart met het tekort aan neerslag. Het potentieel neerslagtekort wordt berekend uit de hoeveelheid regen die valt verminderd met de verdamping (referentiegewasverdamping) gedurende het groeiseizoen tussen april en september. Verdamping gebeurt via planten die met hun wortels water onttrekken aan de bodem en vocht afgeven vanaf hun bladeren. Zon, wind en temperatuur bepalen in hoge mate de grootte van de verdamping. Hoe warmer, zonniger en winderiger hoe meer water er verdwijnt.

Het neerslagtekort is de afgelopen tijd toegenomen en ligt nu tegen de 130 mm. Dat zijn neerslagtekorten zijn uitzonderlijk groot zeker voor deze tijd van het jaar. Lokale zomerbuien brengen plaatselijk wat opluchting zijn maar leveren in het algemeen te weinig op om verandering te brengen in het landelijke droogtebeeld. Een droogteperiode loopt pas af als het langere tijd regelmatig regent op grote schaal.

De toekomstige ontwikkeling van de droogte hangt uiteraard af van het verdere verloop van het weer. Op langere termijn kan dat in ons grilllige klimaat alle kanten op. Dat blijkt overduidelijk uit het verloop in vorige droge periodes. Sommige droogteperiodes liepen al gelijk in het begin de zomer af, maar in andere jaren bleef de neerslag ook in de warmste tijd van het jaar uit.

In het droge jaar 2003 liep het neerslagtekort gemiddeld over ons land uiteindelijk op tot 227 mm, een droogte die ongeveer eens in de tien jaar voorkomt. Recordjaar 1976, waarin sprake was van een ernstige droogte, leverde een maximaal tekort op van 360 mm.

Ook de zomer van 2003 was uitzonderlijk droog met weinig neerslag en veel verdamping. Een bijzonder lange periode met weinig neerslag had ons land in 1995 en 1996. Van de 22 maanden tussen juli 1995 en april 1997 waren er in De Bilt slechts vijf natter dan normaal. Droog waren vooral augustus en oktober 1995, januari, maart en april 1996 en januari en maart 1997. In de hele periode viel maar 69 procent van de hoeveelheid die normaal had moeten vallen. Vooral in de eerste twaalf maanden van deze periode waren de tekorten groot. In De Bilt viel tussen juli 1995 en juni 1996 slechts 448 mm, wat ongeveer de helft is van de normale som.

In de 20e eeuw is een periode van 12 maanden slechts eenmaal nog droger geweest: van september 1920 tot en met augustus 1921 viel hier 370 mm. Andere jaren met langdurige droogte waren 1959 en 1976. Net als in 1921 was het toen vooral in het groeiseizoen droog waardoor de voedselvoorziening in het gedrang kwam. In 1995, 1996 en 1997 was het vooral in de maanden buiten het groeiseizoen droog, waardoor de gevolgen voor de samenleving uiteindelijk meevielen. Het droogste kalenderjaar in De Bilt was 1921 met 387 mm tegen 833 mm normaal (gemiddeld over 1981-2010). Andere droge jaren waren 1933 (511 mm), 1959 (536 mm) en 1976 (536 mm).

Voorjaarsdroogte neemt toe

Meer verdamping door meer zon en hogere temperaturen

25 mei 2011 - Het neerslagtekort in Nederland in het voorjaar wordt de laatste jaren steeds groter. Het neerslagtekort is een maat voor de droogte, en volgt uit het verschil tussen verdamping en neerslag. De toenemende trend hangt samen met een toename van de verdamping, die weer het gevolg is van meer zon en hogere temperaturen.

Verloop van het landelijk neerslagtekort in Nederland en droogteverwachting voor de komende vijftien dagen (Bron: KNMI)

Hoe groot is het neerslagtekort?

Op veel plaatsen is het dit voorjaar aanzienlijk droger dan ooit. Het landelijke neerslagtekort is groter dan om deze tijd in recordjaar 1976. Het neerslagtekort berekent het KNMI uit het verschil tussen de potientiële verdamping en de hoeveelheid neerslag. Dit verschil wordt dagelijks gesommeerd vanaf 1 april en neemt dus toe naarmate het weinig of niet regent en er vocht verdampt.

De toenemende trend hangt niet samen met een afnemende trend in de neerslag, de neerslag neemt de laatste jaren eerder toe dan af. Dit voorjaar jaar is de hoeveelheid neerslag echter zeer klein. Daarnaast is er veel zon en is de temperatuur hoog, waardoor er veel verdamping is. Hierdoor is het neerslagtekort dit voorjaar groter dan ooit.